Een artikel van Maria Cristina Giongo, gepubliceerd in Avvenire om 22 maart 2023, vertaald door E.H. Dirk Van Kerchove

Het waren voornamelijk jonge mannen uit het landelijk milieu van Nederland, die in de 19^e eeuw te Rome hulp boden aan de bevolking die getroffen werd door de cholera en die de verdediging op zich namen van Pius IX.

Hun voorbeeld gaf 150 jaar geleden het ontstaan aan de vereniging Pro Petri Sede. “Dierbare vrienden, algemene aalmoezenier en leden van de vereniging Pro Petri Sede, ik ben blij u opnieuw te ontvangen tijdens uw bedevaart naar Rome uitgerekend bij het begin van de veertigdagentijd, tijdens dewelke gij nogmaals getuigenis aflegt van de solidariteit en de naastenliefde die het hart bezielden van uw voorgangers, die niet aarzelden hun leven te geven voor de Kerk. Zoals weleer zijn jullie nu bij mij met grote edelmoedigheid ten opzichte van eenzamen, behoeftigen en weerlozen uit de hele wereld. Daarom, dierbare vrienden, broeders en zusters dank ik u voor uw trouw aan mijn ambt als opvolger van de heilige Petrus.”

Een samenvatting van de toespraak die paus Franciscus heeft gehouden op 24 februari laatstleden voor een aantal vertegenwoordigers van de vereniging Pro Petri Sede die in het Vaticaan ontvangen werden in de schitterende Sala Clementina. Deze zaal werd in de 16^e eeuw gebouwd in opdracht van paus Clemens VIII ter ere van paus Clemens I, de derde opvolger van de heilige Petrus. De Sala Clementina wordt door de paus gebruikt voor private audiënties verleend aan bijzonder belangrijke delegaties, zoals het diplomatenkorps geaccrediteerd bij de Heilige Stoel, het college der kardinalen en bisschoppenconferenties. Bovendien, na het overlijden van een paus wordt zijn lichaam in deze zaal opgebaard zodat de leden van het pauselijk huis en de buitenlandse delegaties het kunnen groeten vooraleer het wordt overgebracht naar de Sint-Pietersbasiliek.

Maar naar wie en naar wat verwees paus Franciscus wanneer hij sprak over de voorgangers van Pro Petri Sede, die hun leven offerden voor de Kerk? Hij wou onderstrepen hoe deze vereniging van katholieke vrijwilligers uit Frankrijk, België, Luxemburg en vooral uit Nederland ontstond, die eind 1860 samen naar Rome trokken om paus Pius IX te verdedigen bij een aanval door de troepen van het koninkrijk Italië, dat de eenheid van het schiereiland wou voltooien. Zij werden zoeaven genoemd. Het waren jonge mannen van geringe afkomst, meestal uit landbouwersgezinnen, bezield door een groot geloof en een sterk plichtsgevoel.

Het vermelden waard is wat zij deden in de zomer van 1861, toen op hen een beroep werd gedaan om de bevolking van het zuiden van Latium te hulp te komen die erg werd getroffen door de cholera. Toen de 42 zoeaven onder leiding van sergeant Serio uit Napels in Albano arriveerden werden zij er geconfronteerd met dramatische situaties. Op het grote plein waren lijken bijeengebracht in staat van ontbinding. De mensen vreesden door de ziekte te worden aangetast, wanneer zij de lichamen begroeven. Een hele dag en een hele nacht hebben de zoeaven gewerkt om de lijken die in de straten waren achter gelaten aan de aarde toe te vertrouwen. Sommigen onder hen werden door de ziekte aangetast en lieten het leven.

Eind september trachtte Garibaldi de Pauselijke Staten binnen te vallen en te bewerken dat de inwoners in opstand zouden komen. Terwijl zijn troepen verwikkeld waren in een veldslag, pleegden zijn handlangers in de stad een aanslag met als bedoeling een opstand uit te lokken. Op 22 oktober lieten zij een springtuig ontploffen bij de Serristorikazerne in de Borgowijk. 23 zoeaven die in de kazerne verbleven werden gedood evenals 4 burgers. Maar de volksopstand waarop zij hadden gehoopt, kwam er niet ook dankzij de vastberaden acties van de politie, geholpen door de zoeaven. Na de slag van Mentana op 6 november defileerden de zegevierende Franse en pauselijke troepen door Rome en werden zij toegejuicht door het volk dat riep ‘Leve Pius IX, leve Frankrijk, leve de zoeaven, leve de godsdienst’.

Ten gevolge van de Frans-Duitse oorlog in 1870 werden de Franse troepen uit Rome weggetrokken. Het Italiaanse leger onder het bevel van generaal Raffaele Cadorna maakte hiervan gebruik om de Pauselijke Staten binnen te rukken. Het pauselijke leger bestond toen uit 13.000 soldaten waaronder 3000 zoeaven. De eerste salvo’s der kanonnen veroorzaakten op 20 september de dood van 11 zoeaven. De paus gaf toen generaal Kanzler opdracht de strijd te staken. ’s Anderendaags werd het regiment der zoeaven ontbonden. Vooraleer naar hun vaderland terug te keren verzamelden de zoeaven op het Sint-Pietersplein om er Pius IX te groeten.

Een uittreksel uit het verslag van de Ierse zoeaaf O’Clery: ”Wanneer alle manschappen waren opgesteld gekeerd naar het Vaticaan en klaar om te vertrekken, zette kolonel Allet een stap vooruit en met een stem door emotie gebroken riep hij: ’Mes enfants, Vive Pie IX’. Vanuit de groep der zoeaven weerklonk een indrukwekkend evviva. Precies op dat moment verscheen de paus op het balkon. Hij hief zijn handen ten hemel en bad: ‘Moge God mijn trouwe zonen zegenen’. Het enthousiasme van dat ultieme ogenblik was onbeschrijfelijk en ontroerend. Bij de gedachte de Heilige Vader te moeten verlaten rolden tranen van bitter verdriet over de wangen van de mannen die de dood hadden getrotseerd in zovele hopeloze gevechten. Op het signaal van de trompetten zette men zich in beweging en bij het stappen deed de kop van de colonne bedroefd een laatste keer de acclamatie ‘Leve Pius IX’ weerklinken, die rij na rij overgenomen, herhaald werd door het hele leger en door de menigte die samengestroomd was om het vertrek bij te wonen.”

Teruggekeerd in hun land hebben de zoeaven van Nederland, België en Luxemburg het als hun taak beschouwd de goede werken van de opvolgers van de heilige Petrus te steunen. Om hun voorbeeld te volgen ontstond 150 jaar geleden de vereniging Pro Petri Sede, die momenteel 1200 leden telt. Hun voornaamste doelstelling bestaat er in een substantieel bedrag samen te brengen dat om de twee jaar aan de paus wordt overhandigd. Dit geld wordt door de paus o.a. aangewend om hulp te bieden aan mensen die het slachtoffer werden van natuurrampen, zoals de overstromingen in Pakistan, of om tijdens de epidemie veroorzaakt door het coronavirus beademingsapparaten te schenken en momenteel om hulp te bieden in Turkije, Syrië en Oekraïne.

Paus Franciscus omhelsde met genegenheid de geestelijke vader, eerwaarde heer Dirk Van Kerchove, die reeds jaren actief is in het verzamelen van fondsen en het organiseren van bedevaarten samen met de leden en het bestuur van Pro Petri Sede, een eensgezinde groep bezield door een sterk geloof en een grote naastenliefde.

Maria Cristina Giongo